Bồ công anh là một trong những vị thuốc quan trọng trong điều trị polyp túi mật. Bồ công anh được chia làm 2 loại: Bồ công anh Việt Nam và Bồ công anh Trung Quốc. Bồ công anh Việt còn có tên là cây diếp dại, rau bồ cóc. Bồ công anh dùng làm thuốc được ghi đầu tiên trong sách Tân tu bản thảo.
Mô tả về cây bồ công anh
Tên khoa học:
Bồ công anh có tên khoa học là Herba Taraxaci Mongolicium Radice, thuộc họ Cúc
Nơi phân bố:
Bồ công anh thường mọc dại ven đường, phân bố ở miền nam Trung Quốc, miền Bắc Việt Nam những nơi đất tốt như vườn nhà, nương rẫy,..
Bộ phận dùng:
Lá tươi hoặc lá khô của cây Bồ công anh
Thu hái và chế biến:
Bồ công anh được thu hái vào mùa hè, khoảng tháng 4 hay tháng 5 vì thời gian này cây có nhiều chất dinh dưỡng nhất. Sau thu hái, rửa sạch đất, loại bỏ tạp chất và phơi khô.
Tính vị – Quy kinh:
Bồ công anh có vị đắng, ngọt. Tính hàn. Quy kinh Can, Vị
Thành phần:
Thành phần chủ yếu của Bồ công anh gồm: Taraxasterol choline, Inulin, Pectin
Tác dụng dược lý của Bồ công anh
Công năng:
Bồ công anh có công năng Thanh nhiệt giải độc, lợi thấp thông lâm, lợi niệu
Chủ trị:
Bồ công anh chủ trị các chứng mụn nhọt lở loét, sưng viêm tuyến vú,viêm amidan, viêm màng tiếp hợp, vàng da, viêm bàng quang
Kết quả nghiên cứu dược lý:
- Thuốc có tác dụng kháng khuẩn: Thuốc sắc Bồ công anh ức chế các loại vi khuẩn như tụ cầu vàng, liên cầu khuẩn dung huyết, phế cầu, não mô cầu, trực khuẩn bạch hầu, trực khuẩn lỵ, trực khuẩn mủ xanh
- Tác dụng nhuận tràng
- Có tác dụng lợi mật, bảo vệ gan, lợi tiểu
- Trị mụn nhọt, mẩn ngứa, dị ứng, viêm mắt, viêm màng tiếp hợp
- Trị viêm tuyến vú sưng nóng đỏ chưa vỡ mủ, các vết bỏng nhiễm trùng
- Trị đái buốt, đái rắt, phù do viêm đường tiết niệu
- Chữa đau dạ dày, ăn kém tiêu
Ứng dụng lâm sàng: Bồ công anh trong điều trị polyp túi mật
Bồ công anh là một trong những vị thuốc quan trọng giúp điều trị các bệnh lý gan mật như sỏi mật, viêm gan hay polyp túi mật – một bệnh phổ biến trong hệ tiêu hóa hiện nay
Bồ công anh có các thành phần choline, pectin một trong những dưỡng chất thiết yếu giúp cho quá trình hoạt động của gan diễn ra bình thường nhờ đó lượng dịch mật từ gan được tiết ra đều đặn dự trữ tại túi mật và đổ xuống ruột non tiêu hóa chất béo giúp ngăn cản kích thước polyp túi mật phát triển.
Ngoài ra Bồ công anh kết hợp với các vị thuốc như Chi tử, Kim tiền thảo làm tăng thêm tác dụng lợi mật, tăng bài tiết dịch mật ở gan giúp đẩy nhanh quá trình tiêu hóa các chất béo đồng thời bào mòn dần kích thước polyp giúp việc điều trị polyp túi mật trở nên hiệu quả hơn.
Cách dùng
Bồ công anh được sử dụng dưới dạng lá phơi khô hoặc lá tươi
Dùng khô
Cách dùng: Sắc uống trong ngày hay phối các vị thuốc điều trị khác
Liều lượng: Bồ công anh khô dùng liều 8 – 30g/ ngày, có thể tăng liều tùy từng bệnh
Một số bài thuốc từ Bồ công anh khô:
Bài thuốc điều trị polyp túi mật:
Kim tiền thảo 30g, Bồ công anh 20g, Chi tử 20g, Nhân trần 30g, Bạch truật 16g, Sơn tra 12g, Kê nội kim 12g, Trần bì 8g, Cam thảo 4g. Sắc uống ngày 01 thang
Bài thuốc trị viêm vú:
Bồ công anh 40g, Kim ngân hoa 40g, Sơn giáp 12g, Liên kiều 16g, Thiên hoa phấn 16g, Thanh bì 16g, Sài hồ 12g, Sinh cam thảo 8g. Sắc uống ngày 01 thang
Bài thuốc trị viêm gan cấp:
Bồ công anh 20g,Nhân trần 20g, Thổ phục linh 20g, Bạch mao căn 20g. Sắc uống ngày 01 thang
Dùng tươi:
Cách dùng: Sắc uống thay nước dùng trong ngày hoặc giã đắp
Liều lượng: Lá Bồ công anh tươi dùng liều khoảng 50 – 100g/ngày
Một số bài thuốc và món ăn từ Bồ công anh tươi:
- Bài thuốc trị viêm tuyến vú sưng nóng đỏ chưa vỡ mủ: Bồ công anh vừa đắp ngoài vừa sắc nước uống bên trong
- Bài thuốc trị quai bị: Dùng Bồ công anh tươi 30g gia 1 quả lòng trắng trứng, thêm 1 ít đường phèn bọc vải đắp vùng đau ngày thay 1 lần
- Một số món chế biến từ Bồ công anh như Bồ công anh xào tỏi, Bồ công anh luộc, Salad bồ công anh.
Những lưu ý khi dùng Bồ công anh
Bồ công anh là cây thuốc phổ biến, có thể gặp ngay trong vườn nhà. Tuy nhiên không phải ai cũng có thể dùng.
Đối tượng có thể dùng:
- Người hay bị mụn nhọt, mẩn ngứa, lở loét da
- Người mắc các bệnh lý về gan mật như viêm gan cấp,viêm gan mạn,sỏi mật, polyp túi mật
- Người mắc các bệnh lý về hệ tiết niệu như viêm bàng quang, bí tiểu, đái buốt, đái rắt
Đối tượng không nên dùng:
- Phụ nữ có thai
- Trẻ em
- Bệnh thận mạn tính
Lưu ý trong quá trình sử dụng Bồ công anh:
Tác dụng phụ:
- Đi ngoài phân lỏng
- Dị ứng thuốc
- Giảm tác dụng của một số loại thuốc trị bệnh như lợi tiểu, kháng sinh
Lưu ý:
Bồ công anh có tính hàn nên trong quá trình sử dụng có thể gây ra triệu chứng đi ngoài phân lỏng nát. Ngưng sử dụng khi các triệu chứng diễn ra thường xuyên.
Lời khuyên khi dùng Bồ công anh
Bồ công anh là cây thuốc độc tính thấp và có nhiều tác dụng tốt đối với sức khỏe. Tuy nhiên Bồ công anh có tính hàn và có tác dụng lợi tiểu vì vậy không nên dùng độc vị (một vị) trong thời gian dài sẽ gây ảnh hưởng đến chức năng của hệ tiêu hóa và chức năng bài tiết của thận.
Đặc biệt dùng Bồ công anh trong điều trị polyp túi mật, khuyến cáo người bệnh khi dùng Bồ công anh làm thuốc chữa bệnh trong một thời gian dài cần phối hợp với nhiều vị thuốc khác và tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng để tránh những hậu quả đáng tiếc xảy ra
